Interview met regiodirecteur Sylvestre Tiemtoré

COP 15: "De vergroening van de Sahel is geen illusie, er bestaan oplossingen", Sylvestre Tiemtoré, regionaal directeur van het Benkadi-programma.

De COP15 in Abidjan in mei 2022 bracht 196 landen, 6500 deelnemers en 1000 deskundigen bijeen. Zij kwamen bij elkaar om oplossingen te vinden voor verwoestijning, de ontbossing, de uitputting van landbouwgrond en de bodemverontreiniging. Onder de delegaties was de Afrikaanse civiele samenleving op verschillende niveaus vertegenwoordigd door overkoepelende organisaties zoals het Permanent Secretariaat van niet-gouvernementele organisaties (SPONG).

We ontmoeten de coördinator en de regionale directeur van het Benkadi-programma. Sylvestre Tiemtoré is een van de internationale actoren die een stem hebben gegeven aan en innovatieve oplossingen hebben voorgesteld voor de regeneratie van de Sahel. We ontmoetten hem in de lobby van Hôtel Ivoire waar de COP werd gehouden. Net na het door het Benkadi-programma georganiseerde nevenevenement over pleitbezorging en instrumenten voor duurzaam landbeheer in de Sahel om gemeenschappen beter bestand te maken tegen klimaatschokken. Tijdens deze conferentie bleef de regionale directeur van het Benkadi-programma bij zijn overtuiging: het is noodzakelijk om andere aanvullende oplossingen toe te passen, zoals milieutaxes.

"Land. Life. Heritage: from a precarious world to a prosperous future" was het thema van COP15. Weerspiegelt dat uw verwachtingen van deze COP?
Ik denk dat het thema van COP15 zeer actueel is. Dit thema plaatst de kwestie van het land in het centrum van de huidige problematiek, want als we het hebben over duurzaam landbeheer, hebben we het over goed landbeheer en leven voor de mensheid. Zolang we duurzaam landbeheer niet aanpassen aan de menselijke praktijken, spreekt het vanzelf dat het menselijk bestaan zelf bedreigd wordt, alsof de mensheid, als zij weigert haar levenswijze te veranderen, het risico loopt haar hele leven te verliezen. Voor ons was dit thema echt actueel als we het koppelen aan de problematiek van de opwarming van de aarde, de schadelijke gevolgen van de klimaatverandering. Hoe beter we ons aanpassen in duurzaam landbeheer, hoe meer koolstof we kunnen vastleggen, hoe meer we kunnen bijdragen tot de vermindering van de opwarming van de aarde en hoe beter we bestand zijn tegen de negatieve gevolgen van de klimaatverandering. Voor ons is dit dus een echt actueel thema en het heeft de verschillende actoren in staat gesteld hun oplossingen, hun goede praktijken op het gebied van duurzaam landbeheer in te brengen.

SPONG doet al enkele jaren mee aan COP, ziet u significante vooruitgang in de loop der jaren?
We hebben zeer goede vooruitgang geboekt. De deelname van SPONG aan de COP's wordt elk jaar beter. Wij hebben leermomenten gehad waarbij projectambtenaren de werkwijzen zijn gaan begrijpen en leren. Als ik me realiseer dat we tijdens deze COP ons eigen evenement hebben georganiseerd, denk ik dat we een lange weg hebben afgelegd. Het is dankzij onze deelname aan deze internationale dialogen dat wij deel uitmaken van verschillende verdragen, zoals het verdrag inzake verwoestijning, het klimaatverdrag en het biodiversiteitsverdrag. Van het Verdrag van Rio, waaraan wij hebben deelgenomen, tot onze recente deelname aan de 15e COP, is dit een belangrijke stap voorwaarts die wij toejuichen. Ik zou van deze gelegenheid gebruik willen maken om de inspanningen te prijzen van de belanghebbenden die deze COP mogelijk hebben gemaakt. En zoals we allemaal weten is een conferentie van de partijen een synergie van actie die bergen kan verzetten. Ik ben trots op deze goede verstandhouding met de netwerken waarbij wij zijn aangesloten. Synergie is het sleutelwoord voor het succes van deze grote internationale bijeenkomsten.

Het Benkadi-programma organiseerde een nevenevenement over belangenbehartiging en tools voor duurzaam landbeheer in samenwerking met partners "les communautés reverdissent le sahel" en de NGO Tree Aid. Bent u tevreden over de uitwisselingen?
Ik ben tevreden over dit nevenevenement, waarbij de belangenbehartiging en de instrumenten voor duurzaam landbeheer om de veerkracht van de gemeenschappen tegen klimaatschokken te verbeteren, de revue passeerden, en waarbij we de diverse ervaringen van de partners van het Benkadi-programma, namelijk "Les communautés reverdissent le sahel" en Tree Aid, konden bekijken, en ook de boodschap konden overbrengen over het door verwoestijning georganiseerde mechanisme voor overleg met het maatschappelijk middenveld. Ik ben ook tevreden over de kwaliteit van de resultaten op het terrein. Ik wil ook wijzen op de ervaringen en de kwaliteit van de operationele instrumenten die op het terrein bestaan, om actoren in staat te stellen gedegradeerd land te herstellen en te herbebossen en tevens te zorgen voor een deugdelijk bosbeheer, dat ofwel de woestijnvorming een halt kan toeroepen, ofwel gedegradeerd land kan herstellen en ervoor kan zorgen dat gemeenschappen investeren in een onomkeerbare herbebossingscyclus. Als we kijken naar de belangrijkste aanbevelingen die uit deze uitwisselingen zijn voortgekomen, zien we dat de actoren vragen om synergie ten dienste van de verschillende medewerkers te stellen. Wat belangenbehartiging betreft, moeten de actoren in staat zijn samen te werken om oplossingen te vinden en toezeggingen van de verschillende belanghebbenden, overheidsactoren en besluitvormers te controleren, en ervoor te zorgen dat toezeggingen serieus worden genomen en dat er een follow-up komt van de verwachte doelstellingen.

Wij hebben ook aangedrongen op de noodzaak om ons in te zetten voor milieubetalingsdiensten, zodat de bevolkingsgroepen die betrokken zijn bij ontbossing, of bij ANR die het vegetatiedek herstellen, van hun inspanningen kunnen leven en na herbebossing niet in een cyclus van achteruitgang terechtkomen.

Onder de oplossingen die u voorstelt, zijn er de betaalde milieudiensten, wat zijn dat en welke garanties zijn er voor hun doeltreffendheid?
Het moet gezegd worden dat de oplossing op zichzelf een garantie is. Wanneer wij het hebben over milieu-betalingsdiensten, bedoelen wij dat wanneer wij gemeenschappen ertoe brengen te investeren in duurzaam landbeheer, om soms Sahel-gebieden te herbebossen, er geen garantie is dat de herbebossingscyclus niet opnieuw zal worden doorbroken door droogte, nog steeds als gevolg van antropogene actie, zoals onrechtmatige houtkap, slash-and-burn-teelt, bosbranden en vele andere.

De integratie van milieubetalingsdiensten betekent dus ook dat de gemeenschappen die deze Sahelische gebieden opnieuw vergroenen, deze investeringen kunnen verkopen als koolstofkredieten op de internationale markt, waardoor de gemeenschappen met waardigheid van hun werk kunnen leven. Als we bijvoorbeeld het geval nemen van Sayouba Zongo uit de noordelijke regio, die in zijn eentje meer dan 100 hectare bos heeft hersteld, zou deze man op internationale schaal miljonair zijn geweest, omdat zijn bijdrage in termen van koolstofvastlegging had kunnen worden geëvalueerd en op de internationale markt had kunnen worden verkocht als koolstofkrediet. Dit zou zijn gemeenschap in staat hebben gesteld de antropische druk op dit bos op te heffen en van deze betaalde dienst te leven, waardoor de cyclus van ontbossing zou zijn doorbroken. Daarom denken wij dat het een duurzame oplossing is. De grote uitdaging is dat we in Afrikaanse landen niet altijd de capaciteit en de deskundigheid hebben om deze beoordelingen te maken en ook om deze koolstofkredietmarkt op internationaal niveau te veroveren. Dit betekent dat de bevolking het verre en zelfs onmiddellijke belang van het herstel van deze soms verwoeste gebieden niet begrijpt. Maar als deze milieudiensten werkelijkheid zouden worden, zouden we een zeker enthousiasme zien bij de gemeenschappen, die zelfs met alle middelen zouden kunnen vechten voor het behoud van wat ze hebben en zich ervan bewust zouden worden dat de bescherming van het milieu voor hen rendabeler is dan het kappen of laten kappen van bomen.

Wat waren voor COP15, naast de organisatie van het panel, de andere belangrijke acties die SPONG en haar partners hebben uitgevoerd?
COP-momenten zijn ook momenten van ontmoeting en lobby. Naast de nevenevenementen die we zelf organiseerden, namen we deel aan andere evenementen die we niet organiseerden.  Wij hebben ook ontmoetingen gehad met partners, waaronder nationale en internationale partners. Zo hebben wij gesprekken gevoerd met het Milieu-interventiefonds in Burkina Faso, dat een partnerschap met SPONG wil aangaan.  We namen ook deel aan een panel over de Great Green Wall accelerator waar strategische informatie werd verstrekt over de opening van een oproep tot het indienen van aanvragen voor zuidelijke landen die AFD bij wijze van uitzondering dit jaar opent.  Ik zeg uitzonderlijk omdat AFD fondsen meestal via Franse NGO's gaan. Na een aantal oproepen en pleidooien, of vanwege andere kwesties, stelt AFD nu fondsen open voor NGO's en partners in het Zuiden. Ook lokale overheden kunnen een aanvraag indienen. Wij hebben ook deelgenomen aan een evenement dat was georganiseerd door een Canadese organisatie die de ontwikkeling van projecten op klimaatgebied ondersteunt. Het is een Canadees mechanisme dat degenen begeleidt die projecten rond het thema klimaatverandering willen formuleren. Dit waren momenten van uitwisseling en ontmoeting van actoren, die ons ook in staat stelden de actieterreinen en de netwerken uit te breiden naargelang van de onderwerpen die met de aanwezige partners werden besproken.

Sommige internationale deskundigen, zoals Manon Albagnac van de NGO Cari, zeiden dat zij niet erg tevreden waren met de besluiten van de COP. Volgens haar zouden de maatschappelijke organisaties die bij de COP aanwezig zijn iets meer een rol kunnen spelen bij het waarschuwen of bekritiseren van partijen die hun afspraken niet nakomen, of zelfs van het secretariaat, dat niet aandringt op voldoende belangrijke beslissingen. Bent u het daarmee eens?
De conclusies van deze COP waren in ieder geval gemengd en dat is niet verwonderlijk want het is een conferentie tussen de partijen, zoals u weet zijn de partijen regeringen die onderling discussiëren met de coördinatie van het systeem van de Verenigde Naties dat belast is met het Verdrag inzake woestijnvorming. Bij dit overleg wilden de staten dus niet overgaan tot bindende overeenkomsten. Er is op gewezen dat op klimaatgebied, wanneer wij zeggen dat de overeenkomsten bindend zijn, er geen dwang- of sanctiemechanisme bestaat dat de ene of de andere staat kan verplichten. Landen die reeds klimaatverbintenissen zijn aangegaan, zijn nog niet bereid andere resoluties aan te nemen die hen dwingen woestijnvorming te bestrijden. Dit is een echte schande. Dat is jammer, want klimaatverandering en woestijnvorming zijn nauw met elkaar verbonden verschijnselen. De maatschappelijke actoren hadden graag gezien dat de staten harde toezeggingen hadden gedaan, maar ik denk dat we het kind niet met het badwater moeten weggooien. Reeds met de initiatieven van Abidjan die president Ouattara heeft aangekondigd, blijkt dat het mogelijk is met een engagement en een politieke wil om middelen te mobiliseren, want Ivoorkust en vele bosbouwlanden beseffen met verbazing dat in twintig jaar tijd al hun bossen verdwijnen en zij begrijpen dat er dringend actie moet worden ondernomen. Burkina Faso is geen bosland, maar het is ook hoog tijd om actie te ondernemen omdat we te maken hebben met landdegradatie die ook alarmerend is. Zo wordt jaarlijks meer dan 200.000 hectare land aangetast. Dus ik denk dat het belangrijkste voor ons is om op nationaal niveau te vechten...

Heb je een nog een bepaalde boodschap voor ons?
Ja, mijn eerste boodschap is gericht aan onze partners zoals het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken en de NGO Woord en Daad. Voor hen willen wij benadrukken dat wij een beetje teleurgesteld zijn dat er ter plaatse oplossingen bestaan. Maar ondanks deze oplossingen neemt het tempo van de bodemaantasting toe, ook al kunnen deze oplossingen op grote schaal in praktijk worden gebracht. Tijdens deze COP hebben wij initiatieven, maatregelen en versnellers aangekondigd. Het zou echt goed zijn als deze maatregelen, deze versnellers, in praktijk zouden worden gebracht ten behoeve van de basisgemeenschappen en van de actoren die dicht bij de gemeenschap staan, d.w.z. het maatschappelijk middenveld, de lokale autoriteiten, zodat we de opschaling van deze verschillende oplossingen kunnen versnellen.

Voor de basisgemeenschappen zelf, of de uitvoerende partners, hoop ik dat zij hun inspanningen zullen verdubbelen en een duurzame aanpak zullen volgen en dat zij andere aanvullende oplossingen zullen toepassen, zoals het betalen voor milieudiensten. Want, één ding is gemeenschappen mee te krijgen in herbebossing maar zolang de bevolking niet gaat leven van deze aanpak naast wat ze doet in de waardeketen, lopen we het risico onze doelstellingen niet te bereiken.

Interview door Victor Komodi
Communication and Advocacy Expert
Project Benkadi Burkina Faso
Mail : victorkom@gmail.com